Endometriozis (Çikolata kisti hastalığı) rahim içinde endometrium denilen ve rahimin içini döşeyen ve normalde her ay adetle birlikte dökülen tabakanın karın içinde başka yerlere (tüplerde, yumurtalıklarda, rahim arkası boşlukta, karın zarı yüzeylerinde, idrar torbasında, bağırsaklarda bazen beyin-akciğer-kalın bağırsak gibi organlarda) yerleşmesine denir.

Bu doku belirli peiyodlarda aynı adet dönemindeki gibi kanama ürünü oluşturur. Kanama ürünü, yumurtalıkta görüldüğünde eskiyen kanın reaksiyonu sonucu kahverengi-siyah çikolata renk ve kıvamında içerikli bir kist halini alır. Bu benzerlik nedeniyle halk arasında çikolata kisti olarak adlandırılmaktadır.

• Endometriozis (Çikolata kisti hastalığı)’in ortalama tanı yaşı 25 ile 35 yaş arasındadır.
  • Herhangi bir nedenle jinekolojik ameliyata girenlerde 1%
  • İsteğe bağlı tüplerini bağlatmak için rastlantısal ameliyat olan kadınlarda %1-7
  • Pelvik (kasık) ağrısı olan üreme çağındaki kadınlarda %12-32
  • İnfertilite (kısırlık) nedeniyle laparoskopi ameliyatı (kapalı ameliyat) yapılan kadınlarda %9-50.
  • Kronik pelvik (kasık) ağrı veya ağrılı adetleri olan genç kadınlarda yaklaşık %50’dir.
• Üreme çağındaki kadınlardaki Endometriozis (Çikolata kisti hastalığı)’in sıklığı %3 ile 10 arasındadır.
• Genetik yatkınlık konusu netleşmemekle beraber annesinde veya kızkardeşinde Endometriozis (Çikolata kisti hastalığı) olan kadınlarda risk 6-7 kat daha fazladır.

Endometriozisin (çikolata kisti hastalığı) Türkiye’de daha  sık görüldüğünü söylemek doğru değildir. Tüm dünya’da olduğu gibi üreme çağındaki kadınların %10’unda görüldüğünü varsayarsak 1,5 milyon kadında görülmesi akla yakın durmaktadır.

Beslenme tarzı ile tamamen ortadan kaldırabileceğimiz bir problem olmamakla beraber bir nevi reaksiyonel bir süreç olduğundan bunu üreten hücreleri ya da üretim ürünlerinin miktarını azaltarak hastalığın bizde şikayete yol açmasını bir miktar engelleyebiliriz. Yani, nasıl grip olduğumuzda savunma hücrelerimizin tükettiği antioksidan enzimlerimize destek vermek için A ve C vitamini tüketiyorsak aynı mantıkla yine vitamin desteği sağlamak, antioksidan içerikli koyu yeşil-mor yapraklı sebzeleri tüketmek anlamlı olacaktır. Ayrıca bu hücrelerimizi harekete geçirecek bir nevi vücutta yabancı olarak algılanacak besinlerden de uzak durmakta fayda vardır. Bunlar genellikle asitli içeceklerde ve fast foodlarda, işlenmiş buğday ürünlerinde bulunur. O nedenle tam buğday ürünlerini tüketmek daha sağlıklıdır. Ayrıca zamansız üretilen sebze ve meyvelerde ayrıca fast foodlarda kullanılan katkı maddeleri fito östrojen içermektedir. Bu da vücutta östrojene dönüşerek Endometriozis dokusunda büyütücü etki yapmaktadır.

Kısaca bilimsel olarak kanıtlanmakla beraber uygun su tüketimi ve doğal besinler dengeli beslenme önerilmektedir.

Endometriozis (Çikolata kisti hastalığı) belirtilerinin nitelikleri ve şiddetleri, hastalığın yerleşmiş olduğu bölge ve yayılma durumuna göre farklılık gösterir. Sık olarak da herhangi bir şikâyeti olmayan hasta gruplarında saptanabilen bir tür hastalıktır. Bu sebep ile çoğu zaman belirti vermeyebilir.

Kadında Endometriozis (Çikolata kisti hastalığı) şüphesi yaratan en önemli şikayetler Sancılı adet görme (Dismenore, ağrılı menstruasyon) , Ağrılı cinsel birleşme (disparoni) ve infertilite şikayetleridir. Muayene ile Endometriozis (Çikolata kisti hastalığı)’in tanımlanması oldukça zordur. Jinekolojik muayene sırasında ele gelen nodül ya da kitleler uyarıcı olabilir . Ultrason bir bakıma yönlendirici olabilir ancak kesin tanı laparoskopi ile görüp, burdan örnek alıp sonrasında mikroskop alında dokunun incelenmesi ile konulmaktadır.

Laparoskopi (Kapalı Ameliyat)

Genel olarak medikal müdahale ile teşhis konmak ilk seçenektir. Ancak endometrioz olup olmadığınızdan emin olmak için doktorunuz “laparoskopi” adı verilen cerrahi bir işlemle karın bölgenizi endometrioz göstergeleri için kontrol etmesi amacıyla sizi bir cerraha yönlendirebilir

Endometriozisin yol açtığı problemler:

• Dismenore (adet sırasında ağrı)
• Disparoni (cinsel ilişki sırasında ağrı)
• Diskinezi (büyük abdest sırasında ağrı)
• Dizüri( idrar yaparken ağrı)
• Bağırsak alışkanlıklarında değişmeer(kabızlık-ishal)
• Hematoşezi (kanlı dışkılama)
• Hematüri (idrarda kan görülmesi)
• Mukoraji( dışkıda mukus görülmesi)
• Adet düzensizlikleri
• İnfertilite (Kısırlık) ya da gebe kalmada zorluğa yol açabilir.

Endometriozis (Çikolata kisti hastalığı)’in en temel komplikasyonu doğurganlığın hasar görmesidir. Endometriozis (Çikolata kisti hastalığı)’a sahip olan kadınların yaklaşık üçte biri ila yarısı hamile kalmakta zorlanmaktadırlar.

Hamileliğin sağlanması için yumurtanın yumurtalıktan salınması, fallopian tüpü doğrultusunda ilerlemesi, bir sperm tarafından döllenmesi ve kendini rahim duvarına yerleştirmesi gerekmektedir. Endometriozis (Çikolata kisti hastalığı) tüpte tıkanıklık yaratarak yumurta ve spermin birleşmesini engelleyebilir. Ancak Endometriozis (Çikolata kisti hastalığı) hamileliği doğrudan olmayan başka yollarla, yumurtaya veya sperme zarar vererek de engelleyebilir.

Bunlara rağmen hafif veya orta derece Endometriozis (Çikolata kisti hastalığı)’e sahip kadınlar hamile kalıp çocuk sahibi olabilmektedirler. Doktorlar zaman zaman kadınlara Endometriozis (Çikolata kisti hastalığı) gidere ağırlaşabileceği için çocuk sahibi olmayı ertelememeyi önermektedirler

Özellikle cinsel ilişki sırasındaki ağrıların önemli bir bölümünü Endometriozis (Çikolata kisti hastalığı) hastalığı oluşturur. Bu durum çoğunlukla psikolojik nedenlere bağlanıp gözden kaçabilir.

Tedavi seçenekleri hastanın şikayetine göre şekillenir. Ağrı sıkıntıları ilaçlarla tedavi edilebilirken kısırlık için ilaç tedavisinin faydası yoktur ve cerrahi gerektirir. Cerrahi sonrasında ilk 6 ayda gebe kalma oranı en yüksektir. Hastanın yaşı ve erkek faktörü de göz önüne alınarak gebe kalmaya yönelik girişimler bir an önce başlatılmalıdır. Cerrahi tedavi sonrası gebelik olmayan olgularda eğer tüplerde ve spermde ciddi bir sorun yok ise aşılama yöntemi tercih edilir. Yaşlı olgular, ciddi sperm problemi olan olgular, uzun süre kısırlık problemi olan olgularda ise aşılama yapılmaksızın tüp bebek tedavisi yapılmalıdır.

Hem medikal tedavide hem cerrahi tedavide  hastalık ve ağrı rekürrensi sıktır; her yıl tedavi edilen kadınların %10-20’sinde semptomlar tekrarlar. Hastalığın ağırlığı arttıkça tekrarlama ihtimali de artmaktadır.

Eğer ağrı çok şiddetliyse ve tedavi sonrasında azalma göstermezse histerektomi son çare olarak bir tedavi seçeneği olabilir. Endometriozisin (çikolata kisti hastalığı) geri gelme şansı rahim ile beraber yumurtalıklar da alınırsa daha azdır. Eğer yumurtalıklar korunursa histerektomi sırasında Endometriozis (Çikolata kisti hastalığı) implantlarının alınması da Endometriozis (Çikolata kisti hastalığı)’in tekrar etme şansını azaltacaktır.

Rahim ve yumurtalıkların alınması durumunda bile ağrının geri gelmesinin az da olsa ihtimali vardır. Bunun sebebi görünür olmayan Endometriozis (Çikolata kisti hastalığı) veya ameliyat sırasında çıkarılamayan Endometriozis (Çikolata kisti hastalığı) olabilir.

Endometriozis (Çikolata kisti hastalığı) çoğu zaman bulgu vermeyen bir hastalıktır ya da belli periyodlarda ağrı ile kendini gösterip gözden kaçabilir ağrısı olan bir kadının ilk doktora başvurmasından Endometriozis(Çikolata kisti hastalığı)  tanısı almasına kadar geçen sure 7-8 yılı  bulmaktadır. Bu nedenle tanı sırasında akılda bulundurulması gerekir.

Şu anda her ne kadar sebebiyet veren faktörler ve bunlardan kurtulma yolları kesinleşmemiş olsa da hayat kalitesini bozan bulguların ortadan kaldırılması tamamen doktor-hasta iletişiminin verimli bir şekilde sağlanması ile mümkün olmaktadır. O nedenle hasta ile doktor bir ekip halinde çalışmalı ve her sorununu çözümünü beraber planlamalıdır.

Çoğu hasta Endometriozis (Çikolata kisti hastalığı)’un ortadan kaldırılmasıyla ağrının hafiflediğini hisseder. Ancak hastaların %20’si tedaviye yanıt vermeyebilir ve ağrıyı kontrol altına almak başka tıbbi tedavilere ihtiyaç duyabilirler. Tedaviye yanıt veren hastalarda da ağrının tekrar etmesi mümkün olabilir.

Hastalığın şiddeti tekrar etme olasılığıyla doğru orantılıdır. Ameliyat sonrası doğum kontrol hapı veya başka ilaçların kullanımı ağrısız dönemin uzamasında yardımcı olabilir.Histrektomi, sonrasında nüks oranı en az olan tedavi yöntemidir ancak aynı zamanda en invasiv olanıdır.

Laparoskopi (kapalı ameliyat) veya laparotomide uygulanması en zor olan ameliyat pelvik boşlukta rektum ve vajina çevresine yayılmış ileri evrelerdeki Endometriozis (Çikolata kisti hastalığı)’in tedavisidir. Bazı araştırmalar ameliyat ile tedavi edilen vakalarda iki yıl süresince %50 ila %60 arasında hamilelik oranı belirtmiştir. Ağrıda da eğer uygun cerrahi uygulanırsa büyük ölçüde fayda sağlar.